De vijf meest gestelde vragen over risicovol spelen

Vroeger was het vrij gewoon dat kinderen in bomen klommen, op geheime plekken speelden of hutten bouwden in de bosjes. Tegenwoordig zijn daar minder mogelijkheden voor. Vooral omdat we kinderen willen beschermen tegen alle risico’s. Maar uit steeds meer onderzoek blijkt dat risicovol spelen belangrijk is voor een gezonde ontwikkeling van kinderen, zelfs noodzakelijk. De term ‘risicovol spelen’ is door de Noorse pedagoog Sandseter bedacht. De term geeft aan welke aspecten van spelen we missen als we kinderen teveel beschermen tijdens het spelen, en wat de gevolgen daarvan zijn voor de ontwikkeling van kinderen.

Het is goed om verschil te maken tussen gevaar en risico. Risico heeft te maken met de kans dat iets niet goed kan gaan. Je eigen keuzes bepalen hier voor een groot deel of het wel of niet misgaat. Gevaar is een directe dreiging waar je zelf weinig invloed op uit kan oefenen. De grens tussen gevaar en risico verandert als kinderen ouder worden en zich verder ontwikkelen. Voor een kind van twee jaar is spelen bij open water gevaarlijk, terwijl dat voor een 12-jarige met zwemdiploma’s een risico kan zijn. Als ouder moet je je kind beschermen tegen gevaren, maar niet de risico’s wegnemen. Wanneer moet je wel ingrijpen? Als een kind niet zelf de risico’s kan inschatten, omdat het dat nog niet geleerd heeft. Of als je kind de risico’s niet ziet of kan zien.

Van nature wil je je kind beschermen. Beginnen met risicovol spelen wil niet zeggen dat je opeens je kind helemaal vrij moet laten. Je zoekt een goede balans tussen vrijheid geven en beschermen. Dat is ook een kwestie van uitproberen en opbouwen. Kijk naar wat je kind leuk vindt en wat het al kan. Neem eens wat meer afstand en bedenk voor jezelf ‘wat kan er gebeuren’? Vaak grijp je uit gewoonte in, daar wil je vanaf. Natuurlijk kan je ingrijpen als je bang bent dat je kind zich zal bezeren, maar leg dan uit waarom je dat doet zodat je kind er van kan leren.

Het komt voor dat andere mensen het openlijk afkeuren als ze zien dat je je kind iets risicovols laat doen. Dat komt doordat de heersende gedachte is dat je kinderen moet beschermen tegen risico’s. Toch blijkt uit onderzoek dat best veel ouders wel positief zijn over risicovol spelen en de voordelen ervan begrijpen. Het helpt als je andere mensen uitlegt dat je risicovol spelen van je kind wil stimuleren. Het zal je verbazen hoeveel mensen het met je eens zullen zijn. En geef samen met anderen die er net zo over denken als jij het goede voorbeeld; grote kans dat je ook anderen over de streep krijgt.

Verwondingen die ontstaan door risicovol spelen zijn vooral kleine verwondingen als schaafwonden, sneetjes of kneuzingen. Deze kleine verwondingen genezen vanzelf. Dat is goed onderzocht. Het is dus niet waar dat risicovol spelen leidt tot meer (ernstige) ongelukken.

Sterker nog, juist de angst om kinderen risicovol te laten spelen, kan er voor zorgen dat kinderen eerder een verkeerde beslissing maken in een risicovolle situatie, of er zelf angstig van worden. Kinderen moeten dus leren om zelf een risico in te schatten, maar daarbij is het natuurlijk belangrijk te weten waar de grens ligt. Als je kind de risico’s zelf nog niet kan inschatten (omdat het het dat nog niet geleerd heeft, of omdat je kind de risico’s niet kan zien), heeft je kind jouw hulp nodig. Zo kun je een kind dat niet kan zwemmen niet alleen laten spelen bij open water, terwijl dat voor een 12-jarige met een zwemdiploma helemaal anders is.